Η συνταγματική αρχή της αναλογικότητας επιβάλλει την αναλογία μεταξύ του επιβαλλόμενου επαχθούς μέτρου της πειθαρχικής ποινής και της ωφέλειας που προκύπτει από αυτό, υπό την έννοια ότι πρέπει να είναι κατάλληλο, αναγκαίο και το ηπιότερο, προκειμένου να εξυπηρετηθεί το συμφέρον της εύρυθμης λειτουργίας της υπηρεσίας. Η πράξη επιβολής πειθαρχικής ποινής ελέγχεται για παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας από τον ακυρωτικό δικαστή για υπέρβαση ή μη των άκρων ορίων της διακριτικής ευχέρειας, μέσω του ελέγχου της αιτιολογίας της πράξης.
Η αρχή της αναλογικότητας εφαρμόζεται καταρχήν ως προς την διακριτική ευχέρεια του πειθαρχικού οργάνου να προσδιορίσει το είδος και το ύψος της ποινής που επιβάλλεται, ενόψει των συνθηκών του συγκεκριμένου παραπτώματος που τέλεσε ο στρατιωτικός. Ιδιαίτερη σημασία στο πειθαρχικό δίκαιο των Ενόπλων Δυνάμεων έχει η αρχή της αναλογικότητας ως προς την διακριτική ευχέρεια επιλογής καταρχήν της κατηγορίας της ποινής που θα επιβληθεί: συνήθης ή καταστατική. Δεδομένης της έντασης των συνεπειών επιβολής της καταστατικής ποινής, η επιλογή τέτοιας ποινής πρέπει να είναι ανάλογη της σοβαρότητας του παραπτώματος.
Ο ν.3883/10 προέβλεψε στο άρθρο 40 παρ.3, ενιαία κριτήρια για όλα τα στελέχη των ΕΔ, επι τη βάσει των οποίων καθορίζεται το είδος της ποινής, ενώ λαμβάνονται υπόψη στη συνέχεια για την επιμέτρησή της: α) τη βαρύτητα της παράβασης και τις συνθήκες τέλεσής της , β) τα σχετικά στοιχεία του ατομικού φακέλλου του παραβάτη και γ) όλες τις συντρέχουσες επιβαρυντικές και ελαφρυντικές περιστάσεις. Ως επιβαρυντικές περιστάσεις ορίζονται η υποτροπή στην τέλεση ήδη διαπιστωθείσας παράβασης και η καθ΄έξη παραβατική συμπεριφορά.
Ο ΣΚ 20-1 καθορίζει τις περιστάσεις που λαμβάνονται υπόψη για τον καθορισμό του είδους και του μεγέθους της ποινής, από τον επιβάλλοντα αυτή. Η βαρύτητα του παραπτώματος εξετάζεται αφ΄ενός ανάλογα με τις υποκειμενικές συνθήκες του δράστη, αφ΄ετέρου ανάλογα με την επίδραση της συμπεριφοράς του. Η ποινή είναι ανάλογη του κλονισμού που επέφερε η παραβατική συμπεριφορά στη πειθαρχία και τη τάξη της Μονάδας, αλλά και της σοβαρότητας των συνθηκών υπό τις οποίες βρίσκεται η Μονάδα ( κατάσταση πολέμου, γενικής επιφυλακής, ασκήσεων). Στις ΔΝ (άρθρο 1705 παρ.4) εκτός των παραπάνω, ορίζεται ότι η ποινή είναι ανάλογη και της ζημίας που προήλθε ή ήταν δυνατό να προέλθει στη στρατιωτική υπηρεσία, λόγω της παράβασης. Ο ΚανΠειθΠΑ διατυπώνει στο άρθρο 13 παρ.5 ακριβέστερα την αρχή της αναλογικότητας κατά την επιβολή της ποινής: «Η ποινή επιφέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και είναι δίκαιη, όταν προσαρμόζεται σε κάθε ειδική περίπτωση. Οι ποινές πρέπει να είναι ανάλογες όχι μόνο με τα παραπτώματα αλλά και με τη συνηθισμένη διαγωγή, το χαρακτήρα, το χρόνο υπηρεσίας και τη δυνατότητα αντίληψης του παραβάτη».
Το ακυρωτικό δικαστήριο ελέγχει εάν το πειθαρχικό όργανο, υπερβαίνοντας τα όρια της διακριτικής του εξουσίας, παραβίασε την αρχή της αναλογικότητας, επιβάλλοντας ποινή που είναι δυσανάλογη με τη φύση και τη βαρύτητα του πειθαρχικού παραπτώματος που τελέσθηκε, χωρίς ειδική αιτιολογία ή μη αναφέροντας τους λόγους για τους οποίους τα παραπτώματα χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σοβαρά, ώστε να επισύρουν τη βαρύτερη των ποινών (απόταξη). Δεν παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας η απόφαση επιβολής ποινής, από την οποία προκύπτει ότι το πειθαρχικό όργανο συνεκτίμησε τη σοβαρότητα και τη συχνότητα τέλεσης των παραπτωμάτων και την αναστάτωση που αυτά προκάλεσαν στη μονάδα, τη διαγωγή και την απροθυμία του δράστη στρατιωτικού για βελτίωση της συμπεριφοράς του και το γεγονός ότι οι ηπιότερες ποινές που επιβλήθηκαν σ΄αυτόν για τα παραπτώματά του δεν τον επανέφεραν στην τάξη.
Παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, συνιστά και η μη συνεκτίμηση των ελαφρυντικών περιστάσεων για την επιμέτρηση της ποινής. ΄Ετσι δεν διαπιστώνεται παράβαση της αρχής της αναλογικότητας ως προς το είδος της πειθαρχικής ποινής και το ύψος της, σε περίπτωση που εκτός από τη βαρύτητα των πειθαρχικών παραπτωμάτων, που προκύπτει από τον κλονισμό που προκάλεσαν αυτά στην τάξη και γενικά στην πειθαρχία της υπηρεσίας του τιμωρηθέντος, το Πειθαρχικό Συμβούλιο συνεκτίμησε τις συνθήκες και τα ελαφρυντικά στοιχεία που επικαλείται ο εγκαλούμενος και δεν προέκυψαν περιστάσεις που να δικαιολογούν ηπιότερη πειθαρχική μεταχείριση.
Οι βαρύτερες ποινές της απόταξης Αξκου και της οριστικής απόλυσης Υπξκου, έχει κριθεί ότι είναι ανάλογες της ιδιάζουσας βαρύτητας του παραπτώματος (πλαστογραφία, υπεξαίρεση), για το σωφρονισμό του οποίου ήταν ανεπαρκής η επιβολή μικρότερης ποινής. Δεν διαπιστώνεται επίσης παράβαση της αρχής της αναλογικότητας ως προς το ύψος της πειθαρχικής ποινής που επιβλήθηκε, όταν είναι ανάλογη των συνθηκών που τελέστηκε το παράπτωμα, οι οποίες προκαλούν δυσμενή αντίκτυπο για τη δημόσια εικόνα του Στρατιωτικού Σώματος. Κρίθηκε ότι αν και το παράπτωμα που τελέσθηκε (κατοχή ναρκωτιικών ουσιών), δεν επηρέασε την υπηρεσιακή απόδοση του παραβάτη, η επιβολή της βαρύτερης ποινής της οριστικής απόλυσης, δεν υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο, καθώς είναι η κατάλληλη για τον επιδιωκόμενο σκοπό δημοσίου συμφέροντος.
Επίσης ελέγξιμοι με βάση την αρχή της αναλογικότητας είναι οι ειδικοί περιορισμοί που δικαιολογούνται από την φύση της σχέσης των στρατιωτικών με το Κράτος και των συναφών υποχρεώσεών τους, που απορρέουν από αυτή την σχέση, προκειμένου η συγκεκριμένη συμπεριφορά του στρατιωτικού να χαρακτηρισθεί ως πειθαρχικό παράπτωμα. Περιορισμοί που αναιρούν την ουσία των ατομικών δικαιωμάτων τους και δεν υπαγορεύονται από την αναγκαιότητα του ειδικού καθεστώτος υπό το οποίο τελούν, παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας
