Στο πειθαρχικό δίκαιο υφίσταται αδυναμία του νομοθέτη να συλλαμβάνει και να ρυθμίζει ειδικώς και εξαντλητικώς το πλήθος των αντιπειθαρχικών συμπεριφορών, με αποτέλεσμα να ελλείπει η κατ΄αντιστοιχία απειλή ποινών, στοιχείο που χαρακτηρίζει το ποινικό δίκαιο και εκφράζεται με την αποτυπωμένη στη διάταξη του άρθρου 7 παρ.1 του Συντάγματος αρχή «nullum crimen, nulla poena sine lege». Το καθήκον του υπαλλήλου , η παράβαση του οποίου στοιχειοθετεί την αντιπειθαρχική συμπεριφορά, προσδιορίζεται από τις υποχρεώσεις που επιβάλλουν στον υπάλληλο οι κείμενες διατάξεις, οι εντολές και οι οδηγίες. ΄Ετσι ενώ τα αντικειμενικά στοιχεία του ποινικού αδικήματος πρέπει να προβλέπονται ρητά από τυπικό νόμο, το πειθαρχικό αδίκημα μπορεί να προβλέπεται και από κανονιστική πράξη της Δημόσιας Διοίκησης, που εκδίδεται κατ΄εξουσιοδότηση νόμου ή μπορεί ακόμη να θεμελιωθεί και σε παράβαση εντολής της προϊστάμενης αρχής.
Δεν είναι δυνατό επομένως να ισχύσουν οι κανόνες του ποινικού δικαίου ως προς τον ακριβή καθορισμό της νομοτυπικής μορφής της παράνομης πράξης ή παράλειψης, ούτε ως προς τη ρητά ορισμένη αντιστοιχία της συμπεριφοράς με την επιβλητέα ποινή. Στο δημοσιοϋπαλληλικό πειθαρχικό δίκαιο, όπου αρχικά ακολουθείτο η ενδεικτική παράθεση της αντικειμενικής υποστάσεως των πειθαρχικών αδικημάτων, με τη τροποποίηση που επέφερε ο ν. 4057/12, επιχειρήθηκε για πρώτη φορά η καθιέρωση της αποκλειστικής απαρίθμησης και η συγκεκριμενοποίηση των παραπτωμάτων, που δεν εγκαταλείφθηκε με την πρόσφατη τροποποίηση του ΥΚ με το ν.4325/2015.
Στο πειθαρχικό δίκαιο των Ε.Δ., όπως γίνεται δεκτό και από τη νομολογία, ομοίως δεν εφαρμόζεται το άρθρο 7 του Συντάγματος όπως και τα άρθρα 5 παρ.1 και 7 παρ. 1 της ΕΣΔΑ , εφ’ όσον ο πειθαρχικώς διωκόμενος κατηγορείται για πράξη που στοιχειοθετεί μόνον παράβαση του υπηρεσιακού καθήκοντος και δεν συνιστά κατ’ ουσίαν εγκληματική πράξη. Το πειθαρχικό αδίκημα στις Ε.Δ. συνδεόμενο αφ’ ενός μεν με το υπαλληλικό καθήκον, δηλαδή με την εν γένει διαγωγή που πρέπει να τηρεί ο στρατιωτικός υπάλληλος εντός ή εκτός της υπηρεσίας, αφ’ ετέρου δε με το κύρος και την λειτουργία της στρατιωτικής δημόσιας υπηρεσίας, δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί επακριβώς και εξαντλητικά εκ των προτέρων, αφού συμπεριφορά του στρατιωτικού, αντίθετη με το καθήκον του και βλαπτική για την υπηρεσία, είναι δυνατόν να εκδηλωθεί με πολλές και ποικίλες μορφές, τις οποίες δεν είναι δυνατόν να προβλέψει εκ των προτέρων ο νομοθέτης, ενώ οι στρατιωτικοί τελούν σε καθεστώς ειδικής οικειοθελούς σχέσεως εξουσιάσεως προς το Κράτος, που επιτρέπει την επέμβαση αυτή.
Όπως συνάγεται από την παραπάνω παράθεση των παραπτωμάτων που προβλέπονται στους Κανονισμούς Πειθαρχίας και στα νομοθετήματα περί καταστάσεως Αξιωματικών και Υπαξιωματικών, υπάρχει μία τάση του νομοθέτη για λεπτομερέστερη πρόβλεψη των παραπτωμάτων στους Κανονισμούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα αντικειμενικά στοιχεία προβλέπονται συγκεκριμένα και με σαφήνεια (αδικαιολόγητη απουσία από προσκλητήριο, μη απονομή χαιρετισμού). Παράλληλα, υπάρχουν και διατάξεις που περικλείουν ποικιλία συμπεριφορών, όπως η διάταξη του άρθρου 63 παρ.2 του ΣΚ 20-1 που τυποποιεί ως παράπτωμα «κάθε πράξη γενικά που προσβάλλει την πειθαρχία και την υπηρεσιακή τάξη στο Στρατό, όπως ορίζονται αυτές από τους Νόμους, τους Κανονισμούς και τις διαταγές». Τα πειθαρχικά παραπτώματα που επισύρουν καταστατικές ποινές, αν και περιοριστικώς απαριθμούμενα, περιγράφονται κατά το πλείστον με αξιολογικές έννοιες και ευρύτατες διατυπώσεις (στρατιωτική τιμή , βαριά παραπτώματα περί την πειθαρχία, απρεπής διαγωγή, ηθική μείωση). Προκειμένου να εξειδικευθούν οι έννοιες αυτές και να οριοθετηθεί η αντιπειθαρχική συμπεριφορά, επανερχόμαστε στις ρυθμίσεις των Κανονισμών Πειθαρχίας περί υποχρεώσεων και καθηκόντων των στρατιωτικών και στα παραπτώματα που προβλέπονται σε αυτούς.
Η ευελιξία του πειθαρχικού δικαίου, δεν πρέπει να οδηγεί στο πλαίσιο ενός Κράτους Δικαίου στην ευχέρεια της Διοίκησης να αξιολογεί κατά τη θέλησή της τον πειθαρχικό χαρακτήρα της συμπεριφοράς των υφισταμένων. Η θέση ότι η ευρύτητα του καταλόγου των παραπτωμάτων έχει ως αποτέλεσμα να μην καθίσταται σαφές ποιες συμπεριφορές εμπίπτουν στις διατάξεις, έχει διατυπωθεί στη νομολογία, εντονότερα δε σε μειοψηφίες αποφάσεων.
Έτσι, έχει κριθεί ότι η υπαγωγή της συμπεριφοράς των στρατιωτικών στις παραπάνω αξιολογικές έννοιες, δεν μπορεί να είναι αυθαίρετη. Ο χαρακτηρισμός των παραπτωμάτων ως βαρέων περί την υπηρεσία και την πειθαρχία καθώς και ως θιγόντων την στρατιωτική τιμή, πρέπει να αιτιολογείται ειδικά στην απόφαση του πειθαρχικού οργάνου, ειδικότερα μάλιστα εάν τα αδικήματα που διαπράχθησαν εντάσσονται στο πλαίσιο των ιδιωτικών διαφορών. Ειδικότερα, δεν μπορεί να υπαχθεί στις διατάξεις που προβλέπουν τα παραπτώματα συμπεριφορά του στρατιωτικού που κατά το Σύνταγμα και νομοθετικά κείμενα υπερνομοθετικής ισχύος (ΕΣΔΑ) είναι απολύτως απαραβίαστη και μη υποκείμενη σε περιορισμούς, όπως η ιδιωτική ζωή, εκτός αν συντρέχουν εξαιρετικές περιπτώσεις που συνεπάγονται την άμεση και σαφή παράβαση του υπηρεσιακού καθήκοντος ή συνιστούν εκμετάλλευση της υπηρεσιακής ιδιότητας του αξιωματικού. Οι σχετικές διατάξεις που επιτρέπουν τέτοιες αποκλίσεις πρέπει να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται πάντοτε στενά και συγκεκριμένα οι διατάξεις του ν.δ. 1400/1973 και του Γενικού Κανονισμού Υπηρεσίας στο Στρατό, πρέπει να ερμηνεύονται σύμφωνα με τις επιταγές των άρθρων 2 παρ. 1, 5 παρ. 1 και 9 παρ. 1 του Συντάγματος. ΄Εχει κριθεί έτσι ότι η σύναψη, η διατήρηση και η διάλυση ερωτικών σχέσεων δεν μπορεί αυτοτελώς να χαρακτηρισθούν ως «απρεπής διαγωγή, ασυμβίβαστη προς την ιδιότητα του αξιωματικού των ΕΔ», που αποτελεί το αντίστοιχο παράπτωμα που επισύρει την ποινή της αποτάξεως .
