Ποια πρόσωπα μπορούν να τεθούν υπό καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης?
Σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται ο ενήλικος: 1. όταν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του. 2. όταν, λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού, εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, το σύζυγό του, τους κατιόντες του ή τους ανιόντες του. Ο ανήλικος, που βρίσκεται υπό γονική μέριμνα ή επιτροπεία, μπορεί να υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση, αν συντρέχουν οι όροι της, κατά το τελευταίο έτος της ανηλικότητας. Τα αποτελέσματα της υποβολής σε δικαστική συμπαράσταση αρχίζουν, αφότου ο ανήλικος ενηλικιωθεί (1666ΑΚ).
Πώς τίθεται ένα πρόσωπο σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης? Ποια πρόσωπα νομιμοποιούνται να καταθέσουν τη σχετική αίτηση προς το Δικαστήριο?
Η δικαστική συμπαράσταση αποφασίζεται από το αρμόδιο Δικαστήριο σε συνεδρίαση που γίνεται κεκλεισμένων των θυρών ύστερα από αίτηση που υποβάλλεται ως εξής :
Σε περίπτωση ψυχικής ή διανοητικής αναπηρίας (1667ΑΚ):
- O ίδιος ο πάσχων
- O σύζυγος του πάσχοντος, εφόσον συντρέχει έγγαμη συμβίωση
- Οι γονείς του πάσχοντος
- Τα τέκνα του πάσχοντος
- O Εισαγγελέας Πρωτοδικών
- Το Δικαστήριο αυτεπαγγέλτως
Σε περίπτωση αποκλειστικά σωματικής αναπηρίας, την αίτηση υποβάλει μόνο ο ίδιος ο πάσχων. (1667 περ. 3ΑΚ).
Ακόμα, όμως, και οι δημόσιοι ή δημοτικοί υπάλληλοι, οι εισαγγελείς τα όργανα των αρμόδιων κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και οι προϊστάμενοι μονάδων ψυχικής υγείας οφείλουν να γνωστοποιούν στο δικαστήριο κάθε περίπτωση που μπορεί να συνεπάγεται την υποβολή ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση, αμέσως μόλις την πληροφορούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους (1668ΑΚ).
Ποια τα αποτελέσματα της υποβολής ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση?
Ανάλογα με την περίπτωση, το δικαστήριο που υποβάλλει ένα πρόσωπο σε δικαστική συμπαράσταση, είτε: 1. τον κηρύσσει ανίκανο για όλες ή για ορισμένες δικαιοπραξίες, γιατί κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί γι' αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση, πλήρης ή μερική) είτε 2. ορίζει ότι για την ισχύ όλων ή ορισμένων δικαιοπραξιών του απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση, πλήρης ή μερική) είτε 3. αποφασίζει συνδυασμό των δύο προηγούμενων ρυθμίσεων.
Το δικαστήριο δεν δεσμεύεται από την αίτηση, οφείλει όμως να επιβάλλει στον συμπαραστατούμενο τους ελάχιστους δυνατούς περιορισμούς που απαιτεί το συμφέρον του ενώ με μεταγενέστερη απόφασή του, το δικαστήριο μπορεί να τροποποιεί και αυτεπάγγελτα το είδος και την έκταση της δικαστικής συμπαραστάτης (1676, 1677ΑΚ).
Ο δικαστικός συμπαραστάτης καθίσταται πλέον υπεύθυνος και ενεργεί για λογαριασμό και στο όνομα του συμπαραστατούμενου ποικίλες δικαιοπρακτικές πράξεις ενώ οποιαδήποτε ενέργεια τυχόν πραγματοποιήσει ο συμπαραστατούμενος δεν έχει καμία νομική ισχύ.
Εποπτικό Συμβούλιο
Ο δικαστικός συμπαραστάτης ελέγχεται από το εποπτικό συμβούλιο αποτελούμενο από 3 έως 5 μέλη (συγγενείς, φίλοι κτλ) το οποίο, εκτός από την εποπτεία, έχει και συμβουλευτικό ρόλο. Για ορισμένες ενέργειες έχει κριθεί από τα Δικαστήρια ότι απαιτείται έγκριση του εποπτικού συμβουλίου ενώ για κάποιες άλλες απαιτείται άδεια του Δικαστηρίου.
Ενδεικτικά αναφέρονται περιπτώσεις που ο δικαστικός συμπαραστάτης καλείται να λάβει αποφάσεις με την έγκριση του εποπτικού συμβουλίου και σε περίπτωση άρνησης με άδεια του δικαστηρίου. Διαχείριση της περιουσίας του συμπαραστατούμενου π.χ. μίσθωση ή εκμίσθωση ακινήτων στο όνομα του συμπαραστατούμενου (1682 συνδ. 1619 περ. 1 ΑΚ), άσκηση αγωγής για εμπράγματα δικαιώματα ή προσωπικά, τρόπος επένδυσης μετρητών χρημάτων ( π.χ. επενδυτικά προϊόντα, κατάθεση σε κλειστό λογαριασμό, αγορά ακινήτων κτλ) που είχε ή περιήλθαν στον συμπαραστατούμενο κατά το χρόνο που έχει τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση (1682 συνδ 1613 ΑΚ), κάθε άλλη πράξη που ξεπερνά τα όρια της τακτικής διαχείρισης.