(Συν)επιμέλεια τέκνων

Ο ν. 4800/2021, ο οποίος ισχύει από τις 16-09-2021,  εναρμόνισε τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα προς το άρθρο 4 παρ. 2 του Συντάγματος για την ισότητα των φύλων και προς το άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος για την προστασία της παιδικής ηλικίας και αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος το τέκνου δια της ενεργού παρουσίας και των δύο γονέων κατά την ανατροφή του και την εκπλήρωση της ευθύνης τους έναντι αυτού.

Με τη νέα ρύθμιση του άρθρου 1513 ΑΚ, η συνέχιση της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας μπορεί να αποκλειστεί, εφόσον όμως συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1514 παρ. 2 του ίδιου Κώδικα και όχι σε κάθε περίπτωση. 

Με την έννοια αυτή, η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, σύμφωνα με το νέο δίκαιο είναι υποχρεωτική, αφού ισχύει εκ του νόμου και ανεξάρτητα από το εάν τη θέλουν οι γονείς. 

Με τον όρο «εξακολουθούν» καταφάσκεται η αναγκαιότητα αδιατάρακτης και αδιάκοπης διαβίωσης του ανηλίκου, υπό τις συνθήκες, υπό τις οποίες ζούσε πριν από το χωρισμό των γονέων του και, ιδίως, αυτές που αφορούν στις μεθόδους και στη φιλοσοφία ανατροφής, διαπαιδαγώγησης, εκπαίδευσής του, τις επιλογές ως προς τις εξωσχολικές του δραστηριότητες, την ψυχαγωγία του και τις κοινωνικές του συναναστροφές, αφού η διάσταση, το διαζύγιο, η διακοπή της συμβίωσης ή η ακύρωση του γάμου των γονέων του, δεν πρέπει να μεταβάλουν τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας του ανηλίκου τέκνου, η οποία πρέπει να ασκείται από κοινού και από τους δύο γονείς, καθόσον βασικός σκοπός είναι η ψυχική υγεία του ανήλικου τέκνου, η ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό περιβάλλον και η ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Η απόφαση περί συνεπιμέλειας του ανήλικου με εναλλασσόμενη κατοικία σημαίνει αυτομάτως και ισομερώς κατανεμημένη χρονική διαμονή του τέκνου στην οικία κάθε γονέα (π.χ. μισό μήνα στον ένα γονέα και μισό μήνα στον έτερο γονέα? 

Όχι, από κοινού και εξίσου δεν σημαίνει ισόποση χρονική κατανομή της γονικής μέριμνας, αλλά ότι αποδίδεται ίση αξία στον καθένα από τους ασκούντες τη γονική μέριμνα, ο ίδιος σεβασμός και αναγνώριση της συμβολής του στην άσκηση της γονικής μέριμνας των ανηλίκων τέκνων τους. Από κοινού επομένως άσκηση της επιμέλειας σημαίνει συναπόφαση και σύμπραξη των γονέων σε όλα τα θέματα που αφορούν τα παιδιά τους και επαρκής χρόνος επαφής του παιδιού με τον γονέα, καθόσον το συμφέρον του, η ισορροπία και η ολοκλήρωσή του επιβάλλουν την πιο εφικτή αρμονική κατανομή του χρόνου με τον κάθε γονέα και όχι απαραίτητα την ισόχρονη παρουσία του παιδιού με κάθε γονέα (βλ. ad hoc ΜΠΑΘ 872/2024 ΤΝΠ Qualex). Το ίδιο ισχύει και για την εναλλασσόμενη διαμονή, που όπως και η χρονική κατανομή της επιμέλειας, δεν σημαίνει απαραίτητα και ισόχρονη, αλλά τέτοια που να συμβάλλει αποτελεσματικότερα στην προαγωγή του συμφέροντος του παιδιού, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση, που το Δικαστήριο κρίνει ότι η χρονική αυτή κατανομή της διαμονής του ανηλίκου τέκνου των διαδίκων είναι προς το βέλτιστο συμφέρον του.

Μπορεί να αφαιρεθεί η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου από τον έναν γονέα και να ανατεθεί στον άλλον?

Αμφότεροι οι γονείς οφείλουν να μην επηρεάζουν αρνητικά το τέκνο έναντι του άλλου γονέα, ενόψει του ότι η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων αυτών και γενικά η μη συμμόρφωση των γονέων με τις νόμιμες υποχρεώσεις τους και τις αποφάσεις των Δικαστηρίων αποτελεί, πράγματι, κακή άσκηση της επιμέλειας και δύναται να οδηγήσει στην αφαίρεσή της, κατ' άρθρο 1532 ΑΚ.

Μπορεί να διατηρηθεί ο κανόνα της από κοινού άσκησης της επιμέλειας (συνεπιμέλεια) του ανήλικου με το σύστημα της εναλλασσόμενης κατοικίας, παρά την διάρρηξη της σχέσης του με τον πατέρα της? 

Πρόσφατη Νομολογία, ενδ. ΜονΠρωτΑθ 4375//2024, δέχεται ότι η «έλλειψη  συνεργασίας των γονέων δεν πρέπει να συνιστά εμπόδιο επιλογής της χρονικής κατανομής της επιμέλειας. Επίσης, η τυχόν εξάρτηση της χρονικά κατανεμημένης γονικής μέριμνας ή επιμέλειας από τη διάθεση συνεργασίας των γονέων αποδυναμώνει τη συγκεκριμένη λύση, διότι αφήνει την δυνατότητα στο γονέα, που είναι περισσότερο συναισθηματικά δεμένος με τα παιδιά, να τα επηρεάσει σε βάρος του άλλου γονέα και να επιτύχει, μέσω της άρνησής του να συνεργαστεί για μια τέτοια λύση, το μείζον, ήτοι να ασκεί αυτός αποκλειστικά τη γονική μέριμνα ή επιμέλεια των τέκνων, περιθωριοποιώντας τον άλλο γονέα. Για το σκοπό αυτό, λαμβάνεται υπόψη η προσωπικότητα και η παιδαγωγική καταλληλότητα και υπευθυνότητα κάθε γονέα και συνεκτιμώνται οι συνθήκες κατοικίας και η οικονομική κατάσταση τούτων».