Ακύρωση Διαθήκης / Προσβολή νόμιμης μοίρας

Ποιες διαθήκες μπορούν να ακυρωθούν και πότε προσβάλλεται η νόμιμη μοίρα;

Άκυρη είναι η διαθήκη, η οποία εξαιτίας κάποιου ελαττώματος της δεν μπορεί να έχει νόμιμη ενέργεια. Η άκυρη διαθήκη θεωρείται σαν να μην έγινε, δεν παράγει δηλαδή έννομα αποτελέσματα. Ακυρότητα συνεπάγονται μεταξύ άλλων, η έλλειψη ικανότητας για σύνταξη διαθήκης, η παραβίαση των διατυπώσεων σύνταξης, η αντίθεση στα χρηστά ήθη και η προσβολή της νόμιμης μοίρας.

Ακυρώσιμη είναι η διαθήκη, η οποία λόγω ορισμένου ελαττώματος της μπορεί να ακυρωθεί με δικαστική απόφαση. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι να ακυρωθεί παράγει κανονικά τα έννομα αποτελέσματά της. Η διαθήκη είναι ακυρώσιμη αν υπήρξε αποτέλεσμα πλάνης από αίτια που μνημονεύονται στη διαθήκη και ανάγονται στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον, αν είναι προϊόν απάτης ή απειλής κ.α.

Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης( διαθήκης) μπορεί να ασκήσει μόνον όποιος ωφελείται άμεσα από την ακύρωση. Το δικαίωμα για ακύρωση διαθήκης υπόκειται σε διετή παραγραφή, η οποία αρχίζει από τη δημοσίευση της διαθήκης.

Η προσβολή της νόμιμης μοίρας προϋποθέτει πράξη του κληρονομούμενου. Πράξεις που θίγουν τη νόμιμη μοίρα είναι η σύνταξη διαθήκης και οι χαριστικές παροχές του κληρονομούμενου προς τρίτα πρόσωπα ή άλλους μεριδούχους. Σε περίπτωση ολικής μη κατάλειψης της νόμιμης μοίρας χωρεί αναγκαστική διαδοχή του μεριδούχου στην κληρονομιά του διαθέτη. Ο μεριδούχος μετέχει αυτουσίως κατά το ποσοστό της νόμιμης μοίρας του σε όλα τα περιουσιακά στοιχεία της κληρονομιάς . Η διαθήκη, στο μέτρο που προσβάλλει τη νόμιμη μοίρα θεωρείται αυτοδικαίως άκυρη. Σε περίπτωση αμφισβήτησης μπορεί να εκδοθεί αναγνωριστική της ακυρότητας δικαστική απόφαση.

Τα ίδια ισχύουν, τηρουμένων των αναλογιών, και επί μερικής μη κατάλειψης της νόμιμης μοίρας.
Με το νέο Νόμο 5221/2025 ο αποκλεισμένος κληρονόμος δε θα αποκτά μερίδιο επί ακινήτων ή κινητών αλλά θα δικαιούται χρηματική αποζημίωση. Έτσι αποφεύγεται ο κατακερματισμός της περιουσίας σε μικρά μέρη ενώ ενισχύεται η ελευθερία του διαθέτη.