Καθώς η ισχύουσα ποινική νομοθεσία υιοθέτησε τη φιλελεύθερη επιλογή του προσδιορισμού του αδίκου με βάση το αποτέλεσμα των πράξεων, διακρίνουμε δύο κατηγορίες εγκλημάτων σχετικών με τα ναρκωτικά : τα εγκλήματα χρήσης ναρκωτικών και τα εγκλήματα διακίνηση ναρκωτικών. Διχογνωμίες γεννά όμως ο προσδιορισμός του προστατευόμενου εννόμου αγαθού. Είναι, αρχικά, σαφές ότι έχουμε να κάνουμε με έγκλημα διακινδύνευσης και όχι βλάβης διότι κατά τη στιγμή της παράδοσης μιας ποσότητας ναρκωτικής ουσίας δεν προκύπτει άμεση σωματική βλάβη του λήπτη. Και επειδή δεν είναι γνωστό κατά τη διακίνηση ποιος εν τέλει θα κάνει χρήση της παραδιδόμενης ναρκωτικής ουσίας γίνεται λόγος για εγκλήματα αφηρημένης διακινδύνευσης. Δεν είναι, όμως, ορθό να συνδέουμε το προστατευόμενο έννομο αγαθό αποκλειστικά με την υγεία, η διακινδύνευση της οποίας είναι αδιαπραγμάτευτη. Προέχει, η επισήμανση του αγαθού της ζωής. Η εξάρτηση ταυτόχρονα περιορίζει ασφυκτικά την προσωπική ελευθερία.
Στο άρ. 1 παρ. 1 του Ν. 4139 / 2013 ο νομοθέτης ορίζει ποιες ουσίες θεωρούνται ναρκωτικά ανταποκρινόμενος στη συνταγματική επιταγή του άρ. 7 παρ. 1 Σ και προς αποφυγή συγχύσεων με συγγενείς όρους, όπως λόγου χάρη εξαρτησιογόνες ουσίες. Στην παρ. 2 ακολουθεί μια ενδεικτική απαρίθμηση των ναρκωτικών ουσιών, ταξινομημένη σε τέσσερις πίνακες, η ευχέρεια τροποποίησης των οποίων είναι στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας με προσφυγή σε υπουργική απόφαση λόγω του ότι διαρκώς εμφανίζονται νέες μορφές. Πάντως, αν η πράξη αφορά ουσία που δεν υπάγεται στις ναρκωτικές, παραμένει ατιμώρητη.
Τρία βασικά στοιχεία προϋποθέτει η παρ. 1 του άρ. 1: α ) επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, β ) πρόκληση, με τη χρήση της, μεταβολής στη θυμική κατάσταση του χρήστη ή η ανακούφιση χρονίως πασχόντων και γ ) η πρόκληση εξάρτησης σωματικής ή ψυχικής ποικίλου βαθμού. Αξιοπρόσεκτο είναι πως η εξάρτηση ορίζεται ρητά και ως ψυχική. Αρκεί , λοιπόν, η δημιουργία ψυχικής έξης μαζί με τις λοιπές προϋποθέσεις ακόμη κι αν εκλείπει η σωματική εξάρτηση.
Ο ορισμός της εξάρτησης δίνεται στο άρ. 30 παρ. 1 του Ν. 4139 / 2013.
Ο ορισμός αυτός χρήζει εξειδίκευσης και εμπλουτισμού με επιστημονικώς έγκυρα κριτήρια δεδομένου ότι στα άρθρα 31 – 35 του ίδιου νόμου διαφοροποιούνται σε μεγάλο βαθμό οι έννομες συνέπειες. Η ορολογία του νόμου αποβλέπει στην αποφυγή του στιγματισμού και την επίτευξη της επανένταξης. Η εξάρτηση δε είναι μια σύνθετη κατάσταση με τρεις πτυχές : πρώτη η κοινωνική, έπεται η ψυχολογική και τρίτη είναι η καθαρά σωματική.