Η αρχαιοκαπηλία είναι το φαινόμενο των διαφόρων εγκληματικών συμπεριφορών παράνομης ιδιοποίησης μνημείων, τα οποία νοούνται ως υλικά πολιτιστικά αγαθά της αρχαίας ιστορίας αν και ο όρος αυτός συνεκδοχικά μπορεί να περιλαμβάνει και τα νεότερα μνημεία.
Το ποινικό δίκαιο για τα αδικήματα των πολιτιστικών αγαθών περιλαμβάνεται στον πολιτιστικό Ν. 3028/2002, του οποίου το ένατο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στις ποινικές ρυθμίσεις. Το κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνει ειδικές, σε σχέση με την κοινή ποινική νομοθεσία, η οποία εφαρμόζεται επικουρικά, διατάξεις για την τιμωρία συμπεριφορών, όπως η φθορά μνημείου και η παράβαση της υποχρέωσης δήλωσης μνημείου. Αξιοσημείωτη είναι η πρόβλεψη του ίδιου κεφαλαίου για τη δυνατότητα τέλεσης μίας άλλης ειδικής επί οργανωμένου εγκλήματος ανακριτικής ενέργειας, η οποία συνίσταται στην αστυνομική παγίδευση και κατ’ αρχάς προβλέπεται, με το όνομα «ανακριτική διείσδυση», στο άρθρο 253Α Κ.Π.Δ., το οποίο επιτρέπει ειδικές επί οργανωμένου εγκλήματος ανακριτικές ενέργειες.
Μερικά από τα εγκλήματα του ένατου κεφαλαίου υπάγονται στις διατάξεις της νομοθεσίας για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Μεταξύ των «βασικών εγκλημάτων» του ισχύοντος σχετικού Ν. 3691/2008 συγκαταλέγονται τα ρυθμιζόμενα στο κεφάλαιο αυτό εγκλήματα της κλοπής μνημείων, της υπεξαίρεσης μνημείων, της αποδοχής και διάθεσης μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος, δηλαδή και των τριών περιπτώσεων εγκλημάτων που συνίστανται σε αυτό που ονομάζεται άτυπα ως αρχαιοκαπηλία, της παράνομης ανασκαφής ή άλλης αρχαιολογικής έρευνας καθώς και της παράνομης εξαγωγής πολιτιστικών αγαθών. Συνεπώς, αρχαιοκαπηλία, λαθρανασκαφή και η φυγάδευση πολιτιστικών αγαθών στο εξωτερικό, η οποία μάλιστα συνδέεται στενά με το εγχείρημα ξεπλύματος αρχαιοτήτων από αντικείμενο αρχαιοκαπηλίας σε αντικείμενο νόμιμου εμπορίου, συνιστούν τις αξιόποινες συμπεριφορές που οδηγούν και δευτερεύουσες ποινικώς κολάσιμες συμπεριφορές, εκείνες του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος.
Η Ιταλική Δημοκρατία έχει πρωτοπορήσει διεθνώς, δημιουργώντας μία ειδική υπηρεσία για την καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας, στους κόλπους των Καραμπινιέρων. Χάρη στην όσμωση του όπλου αυτού με τις αρχές του Υπουργείου για τα πολιτιστικά αγαθά και τις εισαγγελικές και δικαστικές αρχές, η Ιταλία διαθέτει το σημαντικότερο μοντέλο δίωξης της αρχαιοκαπηλίας παγκοσμίως. Η Ελλάδα βασίστηκε σε αυτό το αλλοδαπό θεσμικό παράδειγμα προκειμένου να θεσπίσει ένα ειδικό νομοθέτημα για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών και τη δίωξη της αρχαιοκαπηλίας, το Ν. 3658/2008 «Μέτρα για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών και άλλες διατάξεις». Μέσα από την ιστοσελίδα του ομίλου μας, θα επιχειρήσουμε την επισκόπηση των ποινικών και των διοικητικών μέτρων αυτού του ρηξικέλευθου για τα ελληνικά δεδομένα νομοθετήματος.
Όμιλος Νομικών Σωκράτη Προβατά
Εξειδικευμένοι στο Ποινικό Δίκαιο