Ο Ν. 4139/2013 καθιερώνει ένα νέο πολύπτυχο σύστημα διάγνωσης της εξάρτησης από ναρκωτικά, που περιλαμβάνει νέα κριτήρια και διαδικασίες. Κατά το άρθρο 30 παρ. 3 συνεκτιμώνται ενδεικτικά ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα στοιχεία: α) πιστοποιητικά αναγνωρισμένων υπηρεσιών απεξάρτησης, χορήγησης υποκατάστατων ή ανταγωνιστικών στα οπωειδή ουσιών καθώς και περίθαλψης συνδεόμενες με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών ( π.χ. ηπατικές ), β) κοινωνικά και ψυχολογικά δεδομένα που σχετίζονται με το βιογραφικό και το παρόν του κατηγορουμένου, όπως λόγου χάρη μαρτυρίες οικείων και γ) ευρήματα εργαστηριακών εξετάσεων, που επιτρέπουν διάγνωση της εξάρτησης σε βάθος χρόνου.
Κρίσιμο χρονικό σημείο για την ύπαρξη της εξάρτησης ως αδυναμίας αυτοδύναμης αποβολής της έξης της χρήσης ναρκωτικών ουσιών θεωρείται ο χρόνος τέλεσης της πράξης για την οποία συντάχθηκε το κατηγορητήριο. Ως προς την επιβολή, όμως, των θεραπευτικών μέτρων απαιτείται να συνεκτιμάται και ο χρόνος εκδίκασης. Αν ο κατηγορούμενος - εξαρτημένος όταν τέλεσε τις άδικες πράξεις – έχει απεξαρτηθεί κατά την ημέρα της δίκης παρακολουθώντας ειδικό πρόγραμμα απεξάρτησης είτε αναβάλλεται η δίωξη για ορισμένο χρόνο είτε συντρέχει λόγος αναβολής της δίκης ( άρθρο 32 παρ 1 ). Αν έχει παύσει κατά την ημέρα εκδίκασης να είναι εξαρτημένος εφαρμόζεται κανονικά το άρθρο 30 παρ. 4.
Από το κατασταλτικό πνεύμα της υπόλοιπης νομοθεσίας απέχουν ου ρυθμίσεις των άρθρων 31 – 35 που αποσκοπούν στην απεξάρτηση των εξαρτημένων και στην δυνατότητα κοινωνικής επανένταξης. Οι διατάξεις αυτές αντιμετωπίστηκαν με δισταγμό από τη νομολογία ήδη από τα πρώτα χρόνια ισχύος τους με τον Ν. 3459/2006 και η αραιή εφαρμογή τους αποτελούσε βασικό πρόβλημα. Έτσι, λοιπόν, στο άρθρο 31 υπάρχουν ρυθμίσεις για το στάδιο της προδικασίας, στο άρθρο 32 ρυθμίσεις για όσους μετέχουν σε εξελισσόμενα προγράμματα απεξάρτησης, στο άρθρο 33 καλύπτονται οι περιπτώσεις ολοκλήρωσης του εκτός των καταστημάτων απεξάρτησης προγράμματος , στο άρθρο 34 εντάσσονται οι προβλέψεις για απόφαση εισαγωγής σε κατάστημα ή πρόγραμμα απεξάρτησης για πρώτη φορά στο πλαίσιο απονομής ποινικής δικαιοσύνης και στο άρθρο 35 συγκεντρώνονται οι προηγούμενες διάσπαρτες ρυθμίσεις για απόλυση υπό όρους.
