Η αξίωση αποζημιώσεως, εξαιτίας αυτοκινητικού ατυχήματος, κατά το οποίο προκαλείται βλάβη σε πρόσωπα ή πράγματα, μπορεί να στηριχθεί τόσο στην ΑΚ 914, όσο και στο νόμο ΓπΝ’/1911. Οι προϋποθέσεις ευθύνης καθεμιάς ρυθμίσεως είναι διαφορετικές. Η πρώτη προϋποθέτει πταίσμα, όχι όμως και η άλλη, με την οποία καθιερώνεται ειδική ευθύνη του ιδιοκτήτη, του κατόχου και του οδηγού αυτοκινήτου για τις ζημίες που προκαλούνται σε τρίτους κατά την λειτουργία του (αυτοκινητικό ατύχημα), ήτοι ευθύνη από διακινδύνευση, ανεξάρτητη από το πταίσμα (γνήσια αντικειμενική ευθύνη).
Ειδικότερα, από τον συνδυασμό των άρθρων 297, 298, 300, 330 και 914 του ΑΚ προκύπτει ότι προϋποθέσεις της ευθύνης προς αποζημίωση από αδικοπραξία είναι η υπαιτιότητα του υπόχρεου, το παράνομο της πράξεως ή παραλείψεως αυτού και η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της πράξεως ή της παραλείψεως και της επελθούσας ζημίας. Επομένως, για την θεμελίωση αγωγής αποζημιώσεως για ζημίες που προξενούνται από αυτοκίνητο, κατά την λειτουργία του σε τρίτους που έχει ως βάση την από το άρθρο 914 του ΑΚ ευθύνη του οδηγού του φερόμενου ως ζημιογόνου αυτοκινήτου, μεταξύ των αναγκαίων στοιχείων που πρέπει να εκτίθενται σ' αυτή, είναι τα περιστατικά που συνιστούν την παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά αυτού, η οποία μπορεί να συνίσταται όχι μόνο σε θετική πράξη, αλλά και σε παράλειψη, εφ' όσον εκείνος που υπέπεσε στην παράλειψη ήταν υποχρεωμένος σε πράξη από το νόμο, την δικαιοπραξία ή από την καλή πίστη, κατά την κρατούσα κοινωνική αντίληψη.
Περαιτέρω, κατά την διάταξη του άρθρο 4 παρ. 1 του Ν. ΓΠΝ/1911 που διατηρήθηκε σε ισχύ και μετά την εισαγωγή του ΑΚ σύμφωνα με τα άρθρα 47 και 114 ΕισΝΑΚ "διά πάσαν υπό του αυτοκινήτου, κατά την λειτουργίαν του ζημίαν προς τρίτους ενέχονται εις αποζημίωσιν ο τε οδηγός και ο, κατά το άρθρο 2 κάτοχος, ο δε ιδιοκτήτης εν η περιπτώσει είναι τοιούτος άλλος ή ο κάτοχος, ενέχεται μέχρι της αξίας του αυτοκινήτου, το οποίο παραχωρών εις το ζημιωθέν πρόσωπο δύναται κατά την κρίσιν του δικαστηρίου ν' απαλλαγεί πάσης άλλης αποζημιώσεως". Από την ως άνω διάταξη συνάγεται ότι επειδή η ευθύνη του ιδιοκτήτη του ζημιογόνου αυτοκινήτου θεμελιώνεται ανεξάρτητα από το αν αυτός κατά το χρόνο του ατυχήματος είναι οδηγός ή κάτοχος (αντικειμενική ευθύνη), ο νόμος περιορίζει ποσοτικά την ευθύνη του ιδιοκτήτη, μέχρι την αξία του ζημιογόνου αυτοκινήτου, κατά τον αμέσως πριν από το ατύχημα χρόνο. Ο περιορισμός αυτός της ευθύνης, που αντιτάσσεται μόνο κατά τη βάση της αγωγής από τον ΓπΝ’/1911 και όχι κατά την ερειδόμενη στις διατάξεις των άρθρων 914, 922, 923 ΑΚ ή άλλη ειδική διάταξη, γίνεται με τη μορφή ένστασης που έχει ως βάση ότι ο εκάστοτε ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου δεν είναι συγχρόνως και κάτοχος ή οδηγός αυτού, για το ορισμένο δε αυτής εκτός από το ότι πρέπει να εκτίθεται το στοιχείο αυτό, δηλαδή ότι ο ιδιοκτήτης δεν είναι και κάτοχος (ή οδηγός), απαιτείται επί πλέον να προσδιορίζεται η αγοραία αξία του αυτοκινήτου στον πριν από το ατύχημα χρόνο. Για την πληρότητα της προβαλλόμενης αυτής ένστασης δεν απαιτείται η περί περιορισμού δήλωση να περιέχει και δήλωση παραχώρησης του ζημιογόνου αυτοκινήτου στον ενάγοντα. Εξάλλου, αν η άνω ένσταση περιορισμού της ευθύνης του ιδιοκτήτη μέχρι την αξία του αυτοκινήτου προβληθεί και γίνει δεκτή, η οφειλόμενη αποζημίωση περιορίζεται μέχρι την αξία του ζημιογόνου αυτοκινήτου, παρέχεται δε περαιτέρω η δυνατότητα στον περιορισμένα ευθυνόμενο ιδιοκτήτη ν'απαλλαγεί και από την περιορισμένη ευθύνη του με την παραχώρηση του αυτοκινήτου (ΑΠ 447/2000).
Κατά δε την διάταξη του άρθρου 5 εδ. α' του ίδιου νόμου, από την κατά το προηγούμενο άρθρο αποζημίωση κανείς δεν απαλλάσσεται από τους ενεχόμενους σ' αυτή από οποιονδήποτε λόγο, εκτός εάν αποδείξει ότι το ατύχημα προήλθε από ανώτερη βία ή από υπαιτιότητα του θύματος ή από πταίσμα τρίτου προσώπου μη ανήκοντος στην υπηρεσία του αυτοκινήτου.
Κατά την διάταξη του άρθρου 9 του ιδίου νόμου "ο δικαστής, κατά την επιδίκασιν της αποζημιώσεως, οφείλει να λαμβάνει υπ' όψιν τας κατ' ιδίαν περιστάσεις, οίον την τυχόν ύπαρξιν ή μη πταίσματος, το μέγεθος αυτού, τον ποινικόν ή μη χαρακτήρα της πράξεως ή παραλείψεως, τας περιουσιακός συνθήκας ζημιώσαντος και ζημιωθέντος, προς δε και καταθέσεις μαρτύρων παρόντων κατά το ατύχημα και υποκειμένων, κατά τας διατάξεις της Πολιτικής Δικονομίας εις εξαίρεσιν λόγω συγγενείας".
Από τις παραπάνω διατάξεις προκύπτει ότι για την θεμελίωση αγωγής που έχει ως βάση το Ν. ΓΠΝ’/1911, το θύμα (τρίτος) ζητώντας αποζημίωση με βάση τον εν λόγω Νόμο, έχει υποχρέωση να επικαλεστεί και να αποδείξει ζημία που προήλθε από το αυτοκίνητο, κατά την διάρκεια της λειτουργίας του και την ιδιότητα του εναγόμενου ως οδηγού, κατόχου ή ιδιοκτήτη του ζημιογόνου αυτοκινήτου κατά τον χρόνο της προκλήσεως της ζημίας. Στις προϋποθέσεις αυτές δεν περιλαμβάνεται ούτε η πράξη ούτε το παράνομο. Επίσης, από τις ίδιες πιο πάνω διατάξεις του Ν. ΓΠΝ’/1911, που, όπως προαναφέρθηκε, καθιερώνει γνήσια αντικειμενική ευθύνη (ευθύνη από διακινδύνευση) σε βάρος των πιο πάνω προσώπων, που συνδέονται με το ζημιογόνο αυτοκίνητο με κάποια από τις παραπάνω σχέσεις (ιδιοκτήτης, κάτοχος, οδηγός), προκύπτει ότι προβλέπεται απαλλαγή του ενεχομένου προσώπου, πλην άλλων, και σε περίπτωση αποκλειστικής υπαιτιότητας του θύματος στην ζημία του, μη αρκούσης συντρέχουσας υπαιτιότητας του τελευταίου κατ' άρθρο 300 ΑΚ (ΑΠ 1159/2017, ΑΠ 204/2016, ΑΠ 52/2016, ΑΠ 939/2018).
